CZYNNIKI PRZEDJĄDROWE:

• Chromosomowe - zmiany w genach warunkujące niepłodność, najczęściej zespół Klinefeltera (kariotyp 47,XXY). W tym przypadku objawy kliniczne pojawiają się w okresie dojrzewania płciowego, z wiekiem nasila się dysfunkcja jąder, spada poziom testosteronu, a rośnie poziom hormonów: FSH (folitropiny) i LH (lutropiny).
• Hormonalne - nieprawidłowości w wydzielaniu hormonów FSH i LH, co wpływa na opóźniony rozwój płciowy. W tym przypadku najczęściej nie udaje się poznać etiologii zaburzenia, czasem jest to wtórny efekt leczenia guzów przysadki. Zaburzenia wydzielania SH i LH obserwuje się u nadużywających androgenów i sterydów anabolicznych (środki dopingujące w sporcie), u chorych na nadczynność nadnerczy oraz z guzami hormonalnie czynnymi.
• Seksualne - zaburzenia psychogenne, endokrynologiczne, neurogenne i jatrogenne (powstające wskutek procedur leczniczych) doprowadzające do zaburzeń wzwodu i/lub ejakulacji. Mogą być skutkiem:
  • chorób doprowadzających do neuropatii (cukrzyca, nadciśnienie),
  • przyjmowanych leków,
  • operacji w obrębie narządów układu płciowego lub moczowego,
  • zaburzeń psychoseksualnych, często mających swe źródło w nadmiernym obciążeniu pracą, ciągłym stresie, korzystaniu z używek.

CZYNNIKI JĄDROWE:

• Wady wrodzone jąder:
  • wnętrostwo - brak obecności jądra w mosznie. Jest to zaburzenie rozwojowe, wymagające leczenia przed upływam 2 roku życia,
  • anorchizm - wrodzony brak jąder,
  • monorchizm - wrodzony brak jednego jądra,
  • dysgenezje jąder - nieprawidłowe funkcjonowanie plemnikotwórcze i hormonalne.
• Wady nabyte jąder:
  • wodniak jądra - nagromadzenie się płynu surowiczego pomiędzy osłonkami jądra. Może być wrodzony (wtedy jest zazwyczaj niewielki i cofa się samoistnie) lub nabyty (najczęściej pojawia się w wyniku stanów zapalnych albo jest objawem procesu nowotworowego),
  • zmniejszenie objętości i zanik jądra - najczęściej związany ze stanami zapalnymi,
  • nowotwory - często pogarszają jakość nasienia.
• Infekcyjne - zapalenie jąder - najczęściej powoduje je wirus świnki (warto się zaszczepić!!). Rzadziej występuje zapalenie jąder na tle bakteryjnym. Jest ono groźne, gdy zaniechanie leczenie doprowadzi do formy przewlekłej. W dobie antybiotyków jest to raczej problem krajów biednych.
• Naczyniowe - żylaki powrózka nasiennego - prowadzi do niedokrwienia jąder. Wymaga szybkiej interwencji chirurgicznej.
• Antyspermatogenne - leki stosowane w leczeniu nowotworów oraz napromieniowanie (dawkami leczniczymi) okolicy miednicy i jąder uszkadzają przejściowo lub trwale zdolność do produkcji plemników.
• Immunologiczne - obecność przeciwciał przeciwplemnikowych spotyka się u 3-7% niepłodnych mężczyzn. W reszcie przypadków nie udaje się ustalić przyczyny ich powstawania. Powodują one uszkodzenie ruchliwości plemników i ich zdolności wnikania do komórki jajowej.
• Idiopatyczne - najliczniejsza grupa! Nie udaje się ustalić przyczyny dysfunkcji jądra i patologicznego obrazu nasienia.

CZYNNIKI POZAJĄDROWE:

• Czynniki zaporowe - wrodzona lub nabyta niedrożność przewodów wyprowadzających nasienie. Najczęściej występujące to:
  • wrodzony brak nasieniowodów,
  • pozapalne uszkodzenie najądrzy (rzadko spotykane w krajach rozwiniętych),
  • niedrożność nasieniowodu w wyniku powikłań po operacji przepuklin pachwinowych lub orchidopekcji (operacja umocowania jądra po jego sprowadzeniu do moszny)
• niedrożność nasieniowodów spowodowana nieudanymi operacjami odtwarzającymi ich drożność, po wcześniejszym podwiązaniu.
• Wrogość najądrzy - choroba polegająca na niszczeniu prawidłowego nasienia podczas przebywania w najądrzach. Nie jest znana jej przyczyna.
• Stany zapalne gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych - wpływają na nieprawidłowości w budowie plemników.

WADY PRĄCIA:

• Stulejka - zrośnięcie się napletka z żołędzią, może zaburzać prawidłowy wytrysk nasienia.
• Zbyt krótkie wędzidełko łączące napletek z zewnętrznym ujściem cewki moczowej - uniemożliwia odbycie prawidłowego stosunku płciowego, powoduje ból i krwawienie w przypadku naderwania wędzidełka.
• Wierzchniactwo - ujście zewnętrzne cewki moczowej znajduje się na grzbietowej powierzchni prącia lub na żołędzi - wiąże się to często z nietrzymaniem moczu i niemocą płciową.
• Spodziectwo - ujście zewnętrzne cewki moczowej znajduje się na brzusznej powierzchni prącia.
• Blizny pooperacyjne i pourazowe mogą zmniejszyć płodność i uniemożliwić prawidłowe odbywanie stosunków płciowych.

Źródła:

• Dmochowski Tomasz: Zmniejszona płodność i niepłodność. W: Naturalne planowanie rodziny. Pod red. Michała Troszyńskiego. Warszawa 2005.
• www.vitalmedica.pl